Theo thống kê, hiện nay tỷ lệ vô sinh là khoảng 8% -15% và đang ngày càng có xu hướng trẻ hóa. Và cũng theo thống kê thì tỷ lệ vô sinh mà nguyên nhân là từ người chồng là khoảng 40%/ tổng số ca vô sinh hiện nay. Việc nhận biết sớm những Dấu hiệu vô sinh ở nam giới sẽ góp phần đáng kể tình trạng vô sinh hiện nay.
1. Vô sinh nam là gì? Các dấu hiệu vô sinh ở nam giới ?
Theo các nghiên cứu chỉ ra rằng , nếu một cặp vợ chồng hoàn toàn bình thường về khả năng sinh sản thì xác suất có thai sau mỗi lần giao hợp mà không sử dụng biện pháp tránh thai là khoảng 20%. Và khả năng có thai sau một năm chung sống vợ chồng bình thường, không sử dụng các biện pháp tránh thai là khoảng 90%. Vô sinh là tình trạng một cặp vợ chồng không thể có thai sau một năm chung sống liên tục, giao hợp bình thường và không sử dụng các biện pháp tranh thai (Tổ chức y tế thế giới, 2000)
Theo định nghĩa của Tổ chức y tế thế giới, vô sinh nam được định nghĩa là tình trạng một cặp vợ chồng không thể có thai sau một năm chung sống liên lục, giao hợp bình thường và không sử dụng các biện pháp tránh thai mà nguyên nhân là do bất thường trong chức năng sinh sản của nam giới.
2. Những nhóm nam giới nào sẽ có tỷ lệ vô sinh cao hơn?
Hiện nay, tỷ lệ vô sinh nam giới ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Thế nhưng khả năng vô sinh sẽ cao hơn nếu người nam giới nằm ở một trong số trường hợp sau:
- Những người Ái nam ái nữ hoặc có gặp các hội chứng di truyền liên quan đến nhiễm sắc thể giới tính.
- Giao hợp không đúng thời điểm rụng trứng
- Tinh trùng bị loãng do quan hệ tình dục quá nhiều lần
- Những người có các dị tật về dương vật hoặc niệu đạo.
- Những người thường xuyên xuất tinh sớm.
- Những người có tinh dịch lỏng, tinh trùng yếu, là có dấu hiệu bệnh vô sinh ở nam giới.
- Không có tinh trùng (tinh hoàn bị teo do biến chứng của bệnh quai bị hay hậu quả của bệnh lậu), hiện tượng huỷ tinh trùng , tinh dịch có máu.
3. Nguyên nhân gây ra vô sinh ở nam giới
Ngày nay, các nhà y học đã tìm ra rất nhiều nguyên nhân gây ra vô sinh ở nam giới. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:
3.1. Bất thường về chức năng của cơ quan sinh sản:
- Giảm khả năng cung cấp tinh trùng: Do những bất thường trong quá trình quan hệ tình (sai tư thế, rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm), khiến số lượng tinh trùng đi vào âm đạo phụ nữ không đủ để quá trình thụ tinh diễn ra.
- Hiện tượng tinh trùng trào ngược vào bàng quang: Do rất nhiều nguyên nhân gây ra. Nhưng chủ yếu do bệnh đái tháo đường. Ngoài ra còn do các nguyên nhân khác như phẫu thuật ở bàn quang, niệu đạo, tuyến tiền liệt,…hoặc dùng một số thuốc điều trị tâm lý.
- Do tắc nghẽn các hệ thống ống dẫn tinh
- Niệu đạo lạc chỗ: Đây là một dị tật bẩm sinh (niệu đạ nằm sai lệch, không đúng vị trí). Những trường hợp cần được phát hiện và phẫu thuật sớm không sẽ khiến giảm số lượng tinh trùng.
- Cấu trúc bất thường của tinh trùng: Giảm khả năng thụ tinh.
- Tinh trùng bất động hoặc kém họa động
- Không có tinh trùng: Do bất thường của tế bào sinh tinh hoặc tinh hoàn khiến tinh trùng không được sản xuất ra.
- Giảm số lượng tinh trùng: Bình thường số lượng tinh trùng khoảng 20 triệu con/ ml tinh dich thì mới có khả năng thụ tinh. Nhưng trong một số trường hợp, số lượng tinh trùng giảm xuống dưới 10 triệu con/ ml do vậy không có khả năng phá vỡ màng trứng và thụ tinh.
- Giãn các tĩnh mạch của tinh hoàn
- Tinh hoàn lạc chỗ: Bất thường trong thời kì mang thai, khiến tinh hoàn không xuống bìu mà nằm lại ổ bụng. Tinh hoàn lạc chỗ, khiến chất lượng tinh trùng giảm do nhiệt độ ở ổ bụng cao hơn so với bìu.
- Không có tinh hoàn: Đây là một dị tật bẩm sinh cực kì hiếm gặp.
3.2. Do bệnh lý:
- Hiện tượng sơ nang hóa: Nam giới bị bệnh này thường không có ống dẫn tinh hoặc ống dẫn tinh bị tắc nghẽn.
- Do các bệnh lý ở tinh hoàn hoặc bất thường ở tuyến yên: Tinh hoàn và tuyến yên là nơi tạo ra các hoocmon sinh dục chi phối và điều tiết tinh trùng. Các bệnh lý về tinh hoàn hoặc bất thường về tuyến yên sẽ làm rối loạn hoạt động của các hoocmon sinh dục và làm giảm chức năng sinh lý.
- Do ung thư: Việc điều trị ung thư bằng tia xạ hay hóa chất có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng tinh trùng.
- Do các bệnh lây nhiễm (lậu, giang mai, HIV,…): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh ở nam giới. Các bệnh lây nhiễm có thể gây ra những dị dạng về đường sinh dục, giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
- Biến chứng của các bệnh không lây nhiễm (các bệnh lý về tuyến giáp, tim mạch, tiểu đường,…)
- Chấn thương và các bệnh lý khác.
3.3. Các vấn đề tâm lý – stress:
Các vấn đề tâm lý – stress có thể làm rối loạn hoạt động các hoocmon sinh dục. Stress kéo dài khiến số lượng tinh trùng giảm rõ rệt.
3.4. Dinh dưỡng và thói quen:
- Dinh dưỡng cũng là một yếu tố quan trong dẫn vô sinh. Việc thiếu hụt một số chất như kẽm, folat, vitamin c,…cũng khiến tỷ lệ vô sinh trở nên cao hơn. Ngoài ra việc sử dụng nhiều thực phẩm nhiều cholesteron dẫn đến thừa cân béo phì cũng là một trong những nguyên nhân làm tăng tỷ lệ vô sinh ở nam giới.
- Thói quen hút thuốc lá: Chất nicotin có trong thuốc lá có thể gây bất hoạt tinh trùng và làm giảm số lượng tinh trùng.
- Sử dụng rượu bia và các đồ uống có cồn khác: rượu, bia và các các đồ uống có cồn khác là nguyên nhân dẫn đến việc suy giảm chất lượng và số lượng tinh trùng.
- Yếu tố môi trường:
- Nhiệt độ cao
- Bức xạ mặt trời
- Các tia phóng xạ
- Các hóa chất độc hại: thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật,…
- Các kim loại nặng
Tìm hiểu thêm: Các nguyên nhân gây vô sinh ở Nam giới
4. Các dấu hiệu vô sinh ở nam giới là gì?
Vô sinh nam thường ít có những dấu hiệu đặc trưng. Bệnh nhân thường được phát hiện khi bệnh tình đã trở nặng. Tuy nhiên, cũng có thể phát hiện sớm vô sinh nam nhờ các dấu hiệu bệnh vô sinh ở nam giới sau đây:
- Tinh hoàn đau nhức, sưng tấy
- Xuất tinh sớm, giảm cương dương
- Đột ngột giảm hoặc mất ham muốn tình dục
- Tinh dịch bất thường
- Sự phát triển bất thường của tuyến vú
- Tinh hoàn nhỏ
- Khác
4.1. Tinh hoàn đau nhức hoặc sưng tấy
Việc đau nhức tinh hoàn đôi khi là một hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể. Nhưng trong đa số trường hợp việc đau nhức tinh hoàn là bất thường. Đau nhức tinh hoàn hoặc sưng tấy sảy ra trong các trường hợp viêm tinh hoàn. Hoặc là một trong dấu hiệu cảnh báo của bệnh lý tắc tĩnh mạch tinh hoàn hoặc là dấu hiệu vô sinh ở nam giới
Ngoài ra, tinh hoàn sưng đau hoặc sưng tấy có thể là một dấu hiệu sớm của các khối u trong tinh hoàn.
Cho dù, nguyên nhân đau nhức hoặc sưng tấy tinh hoàn là gì thì đây cũng là một trong những dấu hiệu vô sinh nam giới không thể bỏ qua.
4.2. Xuất tinh sớm, giảm cương dương
Xuất tinh sớm, giảm cương dương là trong những nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nam giới. Tuy nhiên không phải bất cứ trường hợp nào cũng dẫn đến vô sinh. Để đánh giá chính xác cần đến sự thăm khám của các sĩ chuyên khoa.
Căng thẳng thần kinh kéo dài (stress), có thể là nguyên nhân dẫn đến xuất tinh sớm, giảm cương dương. Do vậy, việc duy trì lối sống lành mạnh, giảm căng thẳng là biện pháp được ưu tiên áp dụng trong trường hợp này.
4.3. Đột ngột giảm hoặc mất ham muốn tình dục
Việc đột ngột ngột giảm hoặc mất ham muốn tình dục ở nam giới có thể dấu hiệu cảnh báo của giảm lượng Testosteron. Đột ngột giảm hoặc mất ham muốn tình dục không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Và đây là một dấu hiệu đáng báo động về vô sinh nam giới.
4.4. Tinh dịch bất thường là dấu hiệu vô sinh ở nam giới
Bình thường, ở nam giới tinh dịch có màu trắng đục, hơi sánh. Nhưng trong một số trường hợp bất thường, tinh dịch không có màu, lỏng hoặc vón cục như ngọc trai. Tinh dịch bất thường sẽ làm giảm khả năng thụ thai.
4.5. Sự phát triển bất thường của tuyến vú
Hoocmon sinh dục đóng vai trò rất quan trọng trong sức khỏe sinh sản của nam giới đặc biệt là Testosteron. Lượng Testosteron giảm có thể là nguyên nhân gây ra sự phát triển bất thường của tuyến vú (phì đại tuyến vú).
Sự phát triển bất thường của tuyến vú ở nam giới đôi khi là do tác dụng phụ của một số loại thuốc.
Tuy nhiên trong đa số trường hợp, sự phát triển bất thường của tuyến vú ở nam là dấu hiệu của vô sinh. Do vậy cần những biện pháp chuẩn đoán của y khoa để xác định rõ nguyên nhân.
4.6. Tinh hoàn nhỏ
Tinh hoàn là nơi sống và phát triển của tinh trùng. Do vậy sức khỏe tinh hoàn đóng vai trò rất quan trọng trong sức khỏe sinh sản của nam giới.
Tinh hoàn nhỏ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến đến số lượng và chất lượng tinh trùng. Do vậy ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thụ thai.
4.7. Các biểu hiện vô sinh ở nam giới khác
- Đái buốt, kèm máu
- Đau rát khi giao hợp cũng có thể là biểu hiện vô sinh ở nam giới
- Căng thẳng thần kinh kéo dài, trầm cảm
Nếu gặp bất cứ triệu chứng nào như trên, thì cần bình tĩnh và liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn rõ ràng.
5. Những yếu tố nào làm tăng vô sinh ở nam giới?
Có rất nhiều yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng vô sinh ở nam giới. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ gây vô sinh ở nam giới thường gặp:
- Môi trường làm việc: Những người làm việc ở môi trường nóng hoặc độc hại là những đối tượng có nguy cơ mắc vô sinh.
- Tuổi: Nam giới trên 40 tuổi khả năm sinh lý sẽ giảm dần và nguy cơ vô sinh cao hơn.
- Ung thư: Dùng tia phóng xạ hoặc hóa chất trong điều trị ung thư sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản, làm suy yếu tinh trùng và ảnh hưởng đến chức năng sinh lý.
- Lạm dụng đồ uống có cồn: Ancol trong đồ uống có cồn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và số lượng tinh trùng. Nam giới, lạm dụng đồ uống có cồn sẽ làm tinh trùng suy yếu và làm giảm số lượng tinh trùng đáng kể.
- Sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác: Ma túy và các chất gây nghiện khác có thể gây rối loạn cương dương, tinh trùng suy yếu cả về số lượng và chất lượng.
- Thói quen ăn uống không điều độ, sử dụng nhiều thực phẩm giàu cholesteron: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây béo phì và giảm sức khỏe sinh sản ở nam giới.
- Thói quen lười vận động thể lực: Lười vận động thể lực gây béo phì và tăng khả năng vô sinh ở nam giới.
6. Vô sinh nam có thể điều trị khỏi được không?
Vô sinh nam có thể điều trị khỏi được không thì điều đó phụ thuộc vào nguyên nhân gây vô sinh nam là gì. Tùy vào nguyên nhân gây vô sinh, thời gian vô sinh, dấu hiệu bệnh vô sinh ở nam giới mà bệnh nhân sẽ được chỉ định những phương pháp điều trị khác nhau. Một số phương pháp thường được sử dụng để điều trị vô sinh nam:
- Phương pháp điều trị nội khoa bằng hoocmon và thuốc: Dùng cho những bệnh nhân có nhiễm trùng đường sinh sản, rối loạn hoocmon, rối loạn cương dương,…
- Phương pháp phẫu thuật ngoại khoa: Áp dụng với những mắc vô sinh do tắc tĩnh mạch, tinh hoàn ẩn, tắc ống dẫn tinh.,…
- Phương pháp hỗ trợ sinh sản: Áp dụng trong trường hợp tinh trùng yếu, tinh trùng bất hoạt, giảm số lượng tinh trùng hoặc tinh trùng ngược dòng.
7. Vô sinh nam có thể dự phòng bằng cách nào?
- Duy trì lối sống lành mạnh, thường xuyên vận động thể lực và tránh các chất kích thích.
- Duy trì chế độ ăn hợp lý, giàu chất xơ và hạn chế chất béo.
- Giữ cân năng vừa phải.
- Tránh căng thẳng, lo âu.
- Sinh hoạt tình dục hợp lý.
- Đi kiểm tra sức khỏe tình dục ít nhất 1 lần mỗi năm.
- Phát hiện sớm biểu hiện vô sinh ở nam giới và đi điều trị kịp thời
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về những dấu hiệu vô sinh ở nam giới. Hy vọng bài viết đã mang lại cho ban những thông tin hữu ích.
Thạc sỹ. Dược sỹ. Nguyễn Văn Khanh