Trong một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng cứ 7 cặp vợ chồng thì có 1 cặp vợ chồng không thể có con khi họ vẫn sinh hoạt tình dục đều đặn và không sử dụng các biện pháp tránh thai liên tục trọng một năm hoặc lâu hơn.
Trong đó khoảng một nửa số cặp vợ chồng thì nguyên nhân là do vô sinh nam. Vậy vô sinh nam là gì, nguyên nhân vô sinh ở nam giới, triệu chứng ,cách phòng ngừa ra sao, điều trị như thế nào? Thạc sỹ.Dược sỹ Nguyễn Văn Khanh sẽ giải đáp thắc mắc cho bạn nhé.
1. Vô sinh nam là gì?
Theo định nghĩa của Tổ chức y tế thế giới (WHO), vô sinh là là tình trạng không có thai sau một năm chung sống vợ chồng mà không sự bất kì biện pháp tránh thai nào. Vô sinh có thể do nam hoặc do nữ hoặc do cả hai giới.
Vô sinh nam có nghĩa là sự là sự vô sinh do những bất thường trong hệ thống sinh sản cuả người chồng.
2 . Phân loại:
Tùy vào các đặc điểm, nguyên nhân thì vô sinh nam có nhiều cách phân loại khác nhau.
2.1 . Dựa theo vào số lần có thai, vô sinh nam được chia thành 2 loại
- Vô sinh nam nguyên phát: Một cặp vợ chồng chưa từng có thai lần nào, sau một năm sinh hoạt vợ chồng theo đúng nhu cầu và không dùng biện pháp tránh thai. Nguyên nhân chính là do bất thường hệ thống sinh sản của nam giới.
- Vô sinh thứ phát ở nam giới: Một cặp vợ chồng đã từng có thai 1-2 lần. Nhưng không thể có thai lại trước một năm sinh hoạt vợ chồng điều độ và không dùng biện pháp tránh thai. Nguyên nhân chính là do bất thường hệ thống sinh sản của nam giới.
2.2 . Theo những nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới
Vô sinh nam do viêm nhiễm:
- Do viêm cấp hoặc mãn tính tuyến tiền liệt, mào tinh hoàn , tinh hoàn mà hậu quả làm tắc ống dẫn tinh, tinh hoàn xơ teo nên không sản xuất được tinh trùng.
- Do mắc bệnh quai bị dễ biến chứng vào tinh hoàn sẽ làm xơ teo tinh hoàn và không sản xuất tinh trùng.
Vô sinh nam do các bệnh nội tiết:
- Biến chứng của bệnh Đái tháo đường.
- Rối loạn hormon: Nồng độ hoocmon Prolactin cao làm teo tinh hoàn. Hoặc suy vùng dưới đồi, tuyến yên ảnh hưởng đến chế tiết hormon sinh dục.
- Do các bệnh tự miễn dịch : Cơ thể tự sản sinh các kháng thể chống tinh trùng sau một chấn thương hay nhiễm khuẩn sinh dục.
Vô sinh nam do các nguyên nhân khác:
- Chấn thương tinh thần, chấn thương tủy sống gây liệt dương, rối loạn một phần cương dương vật ,xuất tinh ngược dòng.
- Dùng thuốc điều trị trầm cảm tăng huyết áp, viêm loét dạ dày lâu ngày gây giảm khả năng sinh hoạt tình dục.
- Khối u chèn ép làm tắc ống dẫn tinh.
- Suy dinh dưỡng
- Các bệnh mãn tính khác: Cao huyết áp, bệnh thận mãn tính, hen phế quản,..
- Do sử dụng nhiều chất kích thích như rượu, cà phê, ma túy.
- Do đặc thù nghề nghiệp : thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao, sóng cao tần, sẽ làm giảm khả năng sống của tinh trùng
- Do béo phì, mặc quần áo chật , tắm nước nóng lâu.
3. Nguyên nhân vô sinh ở nam giới
Hiện nay, các nhà khoa học đã tìm ra rất nhiều nguyên nhân gây ra vô sinh ở nam giới. Và người ta chia thành 3 nhóm nguyên nhân chính: Do bệnh lý và các bất thường về hệ thống sinh sản; do các yếu tố môi trường; do thói quen và lối sống.
3.1. Vô sinh do bệnh lý và các bất thường của hệ thống sinh sản:
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Đây là tình trạng sưng các tĩnh mạch của tinh hoàn. Mặc dù chưa có một nghiên cứu nào chỉ ra mối liên hệ giữa giãn tĩnh mạch thừng tinh vô sinh ở nam giới. Tuy nhiên, giãn tĩnh mạch thừng tinh sẽ làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
- Do viêm nhiễm: Hiện nay, các nhà khoa học đã phát hiện ra rất nhiều bệnh lây nhiễm có liên quan mật thiết đến tình trạng vô sinh ở nsm giới: HIV, sủi mào gà, lậu,…Ngoài ra còn có biến chứng của bệnh sỏi cũng là một nguyên nhân phố biến. Các bệnh nhiễm trùng có thể gây tổn thương tinh hoàn không hồi phục và có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, làm giảm số lượng hoặc bất hoạt tinh trùng.
- Do các bệnh tự miễn: Bình thường, kháng thể của cơ thể giống như một đội binh lính hùng mạnh giúp tiêu diệt các yếu tố có hại như vi rút , vi khuẩn có hại từ môi trường. Nhưng trong một số trường hợp, cơ thể tự sản sinh ra một số kháng thể nhằm tiêu diệt tinh trùng của chính mình. Do vậy gây ra tình trạng vô tinh ở nam giới.
Do ung thư sinh dục:
- Ung thư tuyến yên và ung thư tinh hoàn là một trong số những ung thư phổ biến ở nam giới. Các khối u này chèn ép vào các ống dẫn tinh và các tuyến hoocmon. Điều đó ảnh hưởng đến việc xuất tinh và điều hòa tinh dịch ở nam giới.
- Do dị tật bẩm sinh – tinh hoàn ẩn: Do một số bất thường trong thời kì mang thai khiến một hoặc cả hai tinh hoàn không thể xuống bìu mà nằm lại ở ổ bụng. Những người nam giới có dị tật này thì khả năng bị vô sinh sẽ cao hơn.
- Do bất thường về hệ thống ống dẫn tinh: Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra những bất thường về hệ thống ống dẫn tinh như chấn thương, các phẫu thuật liên quan đến hệ thống sinh sản, sơ nang, hoặc do các dị dạng ống dẫn tinh bẩm sinh.
- Do sự sai lệch của các nhiễm sắc thể giới tính: Một số bất thường của hệ thống nhiễm sắc thể giới tính có thể gây ra sự vô sinh nam bẩm sinh. Hội chứng Klinefelter (XXY) là hội chứng bất thường về nhiễm sắc thể giới tính thường gặp, những người bị hội chứng này sẽ có dị dạng về tinh hoàn và vô sinh.
3.2. Tác dụng phụ của các thuốc gây vô sinh ở nam giới
3.3 . Các yếu tố môi trường gây vô sinh ở nam giới
Có rất nhiều yếu tố môi trường ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng. Một số nguyên nhân vô sinh ở nam giới từ môi trường thường gặp gồm:
Yếu tố vật lý:
- Tia phóng xạ: Tiếp xúc với các tia phóng xạ với liều cao và trong thời gian gian dài sẽ ảnh hưởng đến chất lượng, số lượng tinh trùng và có thể gây vô tinh không hồi phục.
- Nhiệt độ cao: Nhiệt độ là một yếu tố quan trọng làm suy giảm chức năng sản xuất tinh trùng. Việc làm việc tại những nơi có nhiệt độ cao như tại các mỏ than hoặc liên tục dưới trời nắng nóng có thể làm nhiệt độ của bìu tăng lên và giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
Yếu tố hóa học:
- Hóa chất: Thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và các hóa chất trong các nhà máy là nguyên nhân hàng đầu gây giảm chất lượng tinh trùng và các dị dạng bẩm sinh liên quan đến đường sinh dục.
- Kim loại nặng: Các kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen ,…cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở nam.
Yếu tố sinh học
Vi khuẩn, nấm, vi rút.
3. 4. Thói quen và lối sống có thể là nguyên nhân vô sinh ở nam giới
Một số thói quen và lối sống cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng.
- Béo phì và chế độ ăn không lành mạnh: Béo phì và chế độ ăn nhiều dầu mỡ có thể làm ảnh hưởng đến hoạt động của các hoocmon sinh dục, ảnh hưởng đến điều hòa tinh dịch ở nam giới.
- Sử dụng rượu và đồ uống có cồn thường xuyên: Ancol có trong rượu và đồ uống có cồn sẽ làm giảm nồng độ hoocmon sinh dục Testosterone, gây rối loạn cương dương và làm giảm sản xuất tinh trùng. Bên cạnh đó thói quen sử dụng rượu và đồ uống có cồn cũng gây tổn thương gan và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng sinh sản.
- Hút thuốc lá: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tỷ lệ vô sinh ở nam giới có hút thuốc cao hơn nhiều so với nhóm không hút thuốc. Ngoài ra nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa khói thuốc và tỷ lệ vô sinh, tỷ lệ vô sinh ở nhóm hút thuốc lá bị động thường xuyên cao hơn nhiều so với nhóm ít hút thuốc lá bị động.
- Sử dụng ma túy: Ma túy gây kích thích mạnh khiến tinh hoàn co thắt va giảm sản xuất tinh trùng. Sử dụng một số loại ma túy như cần sa, cocain ,…có thể gây suy giảm cả số lượng và chất lượng tinh trùng.
4. Các triệu chứng thường gặp của vô sinh ở nam giới
Các triệu chứng vô sinh nam thường gặp gồm:
- Giảm ham muốn hoặc giảm khả năng cương cứng
- Đau, sưng tấy vùng tinh hoàn và bìu,
- Đau nhức dương vật, đôi khi có xuất hiện mủ trắng hoặc vàng
- Tuyến vú phát triển bất thường (hiện tượng nữ hóa)
- Rụng tóc, ra mồ hôi nhiều, tăng cân bất thường, thường xuyên căng
- thẳng, mất ngủ.
- Tinh dịch vón cục thành những hạt nhỏ như ngọc trai.
- Tuy nhiên các dấu hiệu của vô sinh nam thường không điển hình, rõ rang và dễ bị nhầm với những bệnh lý khác. Thường bệnh nhân chỉ đi khám vô sinh trong trường hợp đã kết hôn lâu mà chưa có thai. Điều đó khiến bệnh trở nặng và gây khó khăn cho điều trị. Do vậy, khi có một trong những dấu hiệu bất thường như trên cần đi khám và điều trị kịp thời.
5. Các yếu tố nguy cơ có thể là nguyên nhân vô sinh ở nam giới
Các yếu tố nguy cơ liên quan đến nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nam giới bao gồm:
- Thói quen hút thuốc lá
- Sử dụng nhiều rượu và đồ uống có cồn
- Sử dụng ma túy
- Béo phì
- Tuổi: những người nam giới ở độ tuổi trên 40, khả năng vô sinh sẽ cao hơn so với những lứa tuổi thấp.
- Tiền sử mắc quai bị hoặc mắc các bệnh lây qua đường tình dục
- Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại: Thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, dung môi hữu cơ,…
- Làm việc trong những nơi có nồng độ phóng xạ cao: nhân viên trong các phòng X-quang; người làm việc trong các nhà máy điện hạt nhận,…
- Làm việc thường xuyên tại những nơi có nhiệt độ cao hoặc thường xuyên làm việc dưới thời tiết nắng nóng.
- Thường xuyên mặc quần quá chật
- Đã từng gặp chấn thương tinh hoàn, chấn thương cột sống.
- Có tiền sử phẫu thuật thắt ống đã tinh hoặc các phẫu thuật lớn ở vùng chậu – hông.
- Người có các hội chứng liên quan đến bất thường nhiễm sắc thể giới tính: Hội chứng Klinefelter (XXY).
- Người có tiền sử bị ung thư sinh dục, hoặc bệnh hồng cầu lưỡi liễm.
- Gia đình có người gặp các vấn đề liên quan đến rối loạn khả năng sinh sản.
- Người sử dụng một số loại thuốc hoặc đang điều trị ung thư bằng hóa chất hoặc tia xạ.
6. Ảnh hưởng vô sinh nam
Vô sinh nam không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của nam giới, gây căng thẳng, lo âu mà còn gây nhiều ảnh hưởng khác đến sức khỏe :
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư sinh dục như ung thư tinh hoàn, ung thư dương vật,…
- Sử dụng các biện pháp hỗ trợ sinh sản gây tốn kém về kinh tế và làm suy giảm sức khỏe.
- Tăng nguy cơ trầm cảm ở nam giới.
7. Các biện pháp dự phòng vô sinh nam
Để dự phòng vô sinh ở nam giới cần thực hiện một số biện pháp sau đây:
- Kiểm soát và duy trì cân nặng một cách hợp lý
- Sử dụng chế độ ăn hợp lý, ăn nhiều rau xanh, tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, bổ sung vitamin và các loại khoáng chất vào chế độ ăn hàng ngày
- Tập thể dục thường xuyên và tránh căng thẳng, lo âu.
- Hạn chế sử dụng rượu, đồ uống có cồn và các chất kích thích khác
- Không hút thuốc lá và tránh hút thuốc lá bị động
- Tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng,…
- Tránh tiếp xúc với các chất phóng xạ, làm việc lâu trong môi trường nóng, dưới trời nắng
- Đi kiểm tra sức khỏe sinh sản thường xuyên, đều đặn 6 tháng/ lần.
8. Các cách điều trị vô sinh nam hiện nay
Ngày nay, cùng với sự phát triển của y học, vô sinh nam có rất nhiều cách điều trị khác nhau. Tuy nhiên tùy vào các nguyên nhân vô sinh ở nam giới mà thầy thuốc sẽ đưa ra những biện pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân. Các cách điều trị vô sinh thường được áp dụng tại Việt Nam hiện nay gồm:
- Điều trị nội khoa bằng thuốc: Phương pháp này được áp dụng với những bệnh nhân bị vô sinh do rối loạn cân bằng hoocmon và rối loạn cương dương.
- Phẫu thuật ngoại khoa: Đây là phương pháp điều trị vô sinh nam do nguyên nhân là tắc nghẽn hệ thống ống dẫn tinh hoặc giãn tĩnh mạch tinh hoàn.
- Ngoài những biện pháp đã kể trên, bệnh nhân cũng có thể sử dụng một số biện pháp hộ trợ sinh sản khác như thụ tinh trong trong ống nghiệm, bơm tinh trùng trực tiếp vào tử cung, phương pháp bơm trực tiếp tinh trùng vào trứng hoặc xin tinh trùng từ người hiến tặng.
Kết luận về các nguyên nhân vô sinh ở nam giới
Vô sinh ở nam giới là bệnh lý đang ngày trở nên phổ biến. Những nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới thì do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm 3 nhóm nguyên nhân chính: do bệnh lý và bất thường về hệ thống sinh sản; do yếu tố môi trường; do thói quen và lối sống. Để dự phòng vô sinh thì cần thực hiện chế độ ăn lành mạnh và giảm các yếu tố nguy cơ.
Trên đây là những điều bạn nên biết về nguyên nhân vô sinh ở nam giới. Hy vọng bài viết đã mang lại cho bạn những thông tin hữu ích.
Các bạn có thể tham khảo các bài viết về vô sinh hiến muộn ở Nam giới TẠI ĐÂY
Thạc sỹ. Dược Sỹ – Nguyễn Văn Khanh